ભારતને મંદિરોનો દેશ કહેવામાં આવે છે. અહીં ઘણા પ્રાચીન અને ચમત્કારિક મંદિરો છે. આમાંના ઘણા મંદિરો ખૂબ જ રહસ્યમય છે, જેમાં મધ્યપ્રદેશના ચૌસથ યોગિની મંદિરનો પણ સમાવેશ થાય છે. ભારતમાં ચાર ચોસઠ યોગિની મંદિરો છે. ઓડિશામાં બે અને મધ્યપ્રદેશમાં બે મંદિરો છે. પરંતુ મધ્ય પ્રદેશના મોરેનામાં આવેલું ચૌસથ યોગિની મંદિર સૌથી પ્રાચીન અને રહસ્યમય છે. ભારતના તમામ ચોસઠ યોગિની મંદિરોમાં આ એકમાત્ર મંદિર છે, જે હજુ પણ સારી સ્થિતિમાં છે. મોરેનામાં આવેલું આ મંદિર સમગ્ર વિશ્વમાં તંત્ર-મંત્ર માટે જાણીતું હતું.આ રહસ્યમય મંદિરને તાંત્રિક યુનિવર્સિટી પણ કહેવામાં આવતું હતું. વિશ્વભરમાંથી લાખો તાંત્રિકો અહીં તંત્ર-મંત્રની વિદ્યા શીખવા આવતા હતા. ચાલો જાણીએ મરીનામાં સ્થિત પ્રાચીન અને રહસ્યમય ચૌસથ યોગિની મંદિર વિશે.
મધ્યપ્રદેશનું પ્રાચીન ચૌસથ યોગિની મંદિર ગોળાકાર છે અને તેમાં 64 રૂમ છે. આ તમામ 64 રૂમમાં ભવ્ય શિવલિંગ સ્થાપિત છે. આ મંદિર મોરેના જિલ્લા મુખ્યાલયથી લગભગ 30 કિલોમીટરના અંતરે આવેલું છે. મિતાવલી ગામમાં બનેલું આ રહસ્યમય મંદિર દુનિયાભરમાં પ્રખ્યાત છે.
આ અદ્ભુત મંદિર લગભગ 100 ફૂટની ઉંચાઈ પર બનાવવામાં આવ્યું છે અને ટેકરી પર આવેલું આ ગોળાકાર મંદિર ઉડતી રકાબી જેવું લાગે છે. આ મંદિર સુધી પહોંચવા માટે 200 પગથિયાં ચઢવા પડે છે. મંદિરની મધ્યમાં એક ખુલ્લો મંડપ બનાવવામાં આવ્યો છે જેમાં વિશાળ શિવલિંગ સ્થાપિત છે. કહેવાય છે કે આ મંદિર 700 વર્ષ જૂનું છે.
આ મંદિર કચ્છના રાજા દેવપાલ દ્વારા 1323 એડી (વિક્રમ સંવત 1383) માં બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરમાં સૂર્યના સંક્રમણના આધારે જ્યોતિષ અને ગણિત શીખવવામાં આવતું હતું, જેમાંથી તે મુખ્ય કેન્દ્ર હતું. કહેવાય છે કે આ ભગવાન શિવનું મંદિર છે, જેના કારણે લોકો અહીં તંત્ર-મંત્ર શીખવા આવતા હતા.
ચૌસઠ યોગિની મંદિરના દરેક રૂમમાં શિવલિંગ અને યોગીની દેવીની મૂર્તિ સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી, જેના કારણે આ મંદિરનું નામ ચૌસઠ યોગિની પડ્યું હતું. જોકે, ઘણી મૂર્તિઓ ચોરાઈ ગઈ છે. આ કારણે હવે બાકીની મૂર્તિઓને દિલ્હી સ્થિત મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવી છે. આ 101 સ્તંભવાળા મંદિરને ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ દ્વારા એક પ્રાચીન ઐતિહાસિક સ્મારક જાહેર કરવામાં આવ્યું છે.
એવું કહેવાય છે કે બ્રિટિશ આર્કિટેક્ટ એડવિન લુટિયન્સે ભારતીય સંસદનું નિર્માણ મોરેના સ્થિત ચૌસથ યોગિની મંદિરના આધારે કર્યું હતું. પરંતુ આ વાત કંઈપણ લખવામાં આવી નથી અને સંસદની વેબસાઈટ પર પણ આવી કોઈ માહિતી આપવામાં આવી નથી. આ મંદિરને માત્ર ભારતીય સંસદ જ મળતું નથી, પરંતુ તેની અંદરના સ્તંભો પણ મંદિરના સ્તંભો જેવા દેખાય છે.
સ્થાનિક લોકોનું માનવું છે કે આજે પણ આ મંદિર ભગવાન શિવની તંત્ર સાધનાના કવચથી ઢંકાયેલું છે. આ મંદિરમાં કોઈને પણ રાત રોકાવાની પરવાનગી નથી. તંત્ર સાધના માટે પ્રસિદ્ધ ચૌસથ યોગિની મંદિરમાં ભગવાન શિવની યોગિનીઓને જાગૃત કરવાનું કામ હતું.
એવું માનવામાં આવે છે કે મા કાલીના ચોસઠ યોગિની માતા અવતાર છે. ઘોર નામના રાક્ષસ સાથે યુદ્ધ કરતી વખતે માતા આદિશક્તિ કાલિએ આ રૂપ ધારણ કર્યું હતું. આ રહસ્યમય મંદિર એકાંતેશ્વર મહાદેવ મંદિરના નામથી પણ પ્રખ્યાત છે