અલબત્ત, ભારતમાં પણ દર વર્ષે 3 જૂને વિશ્વ સાયકલ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે, પરંતુ અહીં રસ્તાઓ પર સાયકલ ચલાવવી જોખમી બની રહી છે. કોઈપણ રીતે, અહીંના રસ્તાઓ પર સાયકલ ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. જોકે નાના શહેરો અને નગરોમાં લોકો હજુ પણ સાયકલ ચલાવે છે. પ્રદૂષિત વાતાવરણ વચ્ચે આ અવાજ પણ ઉઠે છે કે હવે એવા નિયમો બનાવવા જોઈએ કે લોકોએ ફરી સાઈકલ ચલાવવી જોઈએ. તે પર્યાવરણ માટે પણ આરોગ્યપ્રદ અને વધુ સારું છે. દુનિયામાં એક એવો દેશ પણ છે જ્યાં સાઈકલનું રાજ છે. રસ્તાઓ પર સાયકલ સવારોનો પ્રથમ અધિકાર છે. તેમના વડાપ્રધાન પણ સાયકલ દ્વારા ઘરેથી ઓફિસ જાય છે.
નેધરલેન્ડના એમ્સ્ટરડેમમાં સાઇકલ સવારોનું રાજ છે એમ કહેવું ખોટું નહીં હોય. આ સાયકલ અહીં એટલી લોકપ્રિય છે કે નેધરલેન્ડના વડાપ્રધાન માર્ક રુટે પણ સાઈકલ દ્વારા સંસદ અને ઓફિસ જાય છે. એમ્સ્ટરડેમ શહેરના રિંગ રોડ અને લેન સાઇકલ સવારોના વ્યાપક નેટવર્કથી સજ્જ છે. તે એટલું સલામત અને આરામદાયક છે કે બાળકોથી લઈને વૃદ્ધો સાઈકલનો વધુ ઉપયોગ કરે છે. સાયકલ ચલાવવાની આ સંસ્કૃતિ માત્ર એમ્સ્ટરડેમમાં જ નહીં પરંતુ તમામ ડચ શહેરોમાં છે.
ડચ લોકો માટે ચક્રનો અર્થ :
ડચ લોકો સાયકલ ચલાવવાને તેમનો જન્મસિદ્ધ અધિકાર માને છે. તે ઘણી વખત મજાક કરવામાં આવે છે કે સાયકલ સમયની શરૂઆતથી પૃથ્વી પર છે. પરંતુ તે નથી. 1950 અને 60 ના દાયકામાં, એમ્સ્ટરડેમ અને અન્ય શહેરોમાં કારની સંખ્યા સતત વધતી રહી. સાઇકલ સવારોને ભય હતો કે જો આવું થશે તો રસ્તાઓ પર માત્ર કારોનો જ કબજો રહેશે.
લોકોએ ચક્રને લગતી સતત સામાજિક અને ન્યાયિક સક્રિયતા દર્શાવી. તે ધ્યાનમાં રાખવામાં આવ્યું હતું કે ગમે તેટલી કાર વધે, સાયકલ માટે જગ્યા હોવી જોઈએ. 70ના દાયકામાં કરવામાં આવેલા આ પ્રયાસોને કારણે સરકારોએ રસ્તાઓ બનાવવા અને ચાલવા માટે ફૂટપાથ બનાવવા પર ધ્યાન આપવું પડ્યું હતું. આજે નેધરલેન્ડનું એમ્સ્ટરડેમ શહેર વિશ્વની સાયકલ રાજધાની બની ગયું છે.
જ્યારે કાર ચાલવા લાગી ત્યારે શું થયું :
20મી સદીની શરૂઆતમાં, ડચ શહેરોમાં ઘણી બધી સાયકલ હતી. સાયકલ એ પુરુષો અને સ્ત્રીઓ માટે પરિવહનનું આદરણીય માધ્યમ માનવામાં આવતું હતું. પરંતુ યુદ્ધ પછીના યુગમાં જેમ જેમ ડચ અર્થતંત્રમાં તેજી આવી, તેમ તેમ વધુ લોકો કાર ખરીદવા સક્ષમ બન્યા, અને શહેરી નીતિ નિર્માતાઓએ કારને ભવિષ્યના પ્રવાસ મોડ તરીકે જોયા. એમ્સ્ટરડેમમાં સવાર-સાંજ રસ્તાઓ પર એટલી બધી સાઈકલ જોવા મળે છે કે તેને દુનિયાનું એક એવું શહેર કહેવામાં આવે છે, જે સાઈકલની રાજધાની છે. જો કે, આ શહેરના રસ્તાઓ પર પ્રથમ અધિકાર સાયકલનો છે, ત્યારબાદ કાર અને અન્ય વાહનોનો છે.
એમ્સ્ટરડેમના ઘણા ભાગો નાશ પામ્યા હતા અને કાર માટે માર્ગ બનાવવા માટે બદલાઈ ગયા હતા. સાયકલનો વપરાશ દર વર્ષે 6% જેટલો ઘટતો રહ્યો અને સામાન્ય વિચાર એવો હતો કે સાયકલ આખરે સંપૂર્ણપણે અદૃશ્ય થઈ જશે, પરંતુ આવું બન્યું નહીં. વધતા જતા ટ્રાફિકનું નુકસાન સ્પષ્ટ દેખાતું હતું. 1971માં માર્ગ અકસ્માતમાં મૃત્યુઆંક 3,300 પર પહોંચ્યો હતો. તે વર્ષે 400 થી વધુ બાળકો ટ્રાફિક અકસ્માતમાં માર્યા ગયા હતા.
બાઇક રાઇડ :
આ આઘાતજનક ભારે નુકસાનને કારણે લોકોમાં રોષ જોવા મળ્યો હતો અને અનેક વિરોધ પ્રદર્શનો થયા હતા. આ બધા વિરોધમાં સૌથી ઐતિહાસિક અને યાદગાર “સ્ટોપ ડી કિન્ડરમોર્ડ” (બાળકની હત્યા રોકો) હતી. આ વિરોધ પ્રદર્શનોમાં સાયકલનો સૌથી વધુ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. યુવાનો, બાળકો અને વૃદ્ધોએ સાથે મળીને પરફોર્મ કર્યું હતું. પ્રદર્શન દરમિયાન ગીતો ગાવામાં આવ્યા હતા, ઘરના તમામ કામો શેરીઓમાં કરવામાં આવ્યા હતા. લોકોએ પણ તેમના ડાઇનિંગ ટેબલ રોડ પર મૂકી દીધા અને ત્યાં જ જમવા લાગ્યા.
ત્યારબાદ સરકારે નિયમોમાં ફેરફાર કરવો પડ્યો :
ડચ સરકારને ‘સ્ટોપ ડી કિન્ડરમોર્ડ’ની વાત સાંભળવી પડી. સલામત શહેરી આયોજનની વિચારણા કરવામાં આવી અને પછી તેનો વિકાસ કરવામાં આવ્યો. આનાથી વ્યુનર્ફની રચના થઈ. વુનર્ફ એટલે એવો રસ્તો કે જેના પર સ્પીડ બ્રેકર અને વળાંક હોય. ટ્રેનો ધીમી ચાલે તે માટે સ્પીડ લિમિટ નક્કી કરવામાં આવી હતી.
તે એક મોટી જીત હતી. “સ્ટોપ ડી કિન્ડરમોર્ડ” ના બે વર્ષ પછી, કાર્યકરોના બીજા જૂથે રસ્તાઓ પર સાયકલ માટે વધુ જગ્યાની માંગ કરવા માટે પ્રથમ ‘અચલ રિયલ ડચ સાયકલિસ્ટ યુનિયન’ ની સ્થાપના કરી – સાયકલ સવારીનું આયોજન કરવું અને રસ્તાના જોખમી ભાગો પર સાયકલ ચલાવવું. વિશે વાત કરવાનું શરૂ કર્યું. રાહદારીઓને લગતી સમસ્યાઓ.
અહીંથી સાયકલને દેશમાં નવું જીવન મળ્યું :
1973 માં, જ્યારે સાઉદી અરેબિયા અને અન્ય આરબ તેલ નિકાસકારોએ ઇઝરાયેલના વિરોધમાં તેલના ભાવમાં વધારો કર્યો, ત્યારે વિશ્વભરમાં તેલના ભાવ ચાર ગણા વધી ગયા. ત્યારબાદ ટેલિવિઝન પર પ્રસારિત ભાષણમાં, ડચ વડા પ્રધાન ડેન ઉયલે દેશવાસીઓને નવી જીવનશૈલી અપનાવવા અને ઊર્જા બચાવવા માટે ગંભીર બનવા વિનંતી કરી. સરકારે કાર મુક્ત રવિવાર અભિયાનની જાહેરાત કરી. રવિવાર જ્યારે બધાએ સાયકલ ચલાવવાનું શરૂ કર્યું. ત્યારે લોકો જાણતા હતા કે કારના આગમન પહેલા તેમનું જીવન કેવું હતું.
1975 માં, જ્યારે ગલ્ફ દેશોએ તેલના ભાવમાં નોંધપાત્ર વધારો કર્યો, ત્યારે ડચ વડા પ્રધાને લોકોને તેમની જીવનશૈલી બદલવા વિનંતી કરી. રવિવારે કાર મુક્ત કરવામાં આવી હતી. બસ ત્યારપછી લોકો સાઈકલ પર ચાલવાનું પસંદ કરવા લાગ્યા. ધીરે ધીરે, ડચ રાજકારણીઓ સાયકલ ચલાવવાના ફાયદાઓથી વાકેફ થયા. તેની પરિવહન નીતિઓ જૂની થઈ રહી હતી – તેને લાગ્યું કે કાર કદાચ ભવિષ્યના પરિવહનનું માધ્યમ ન બની શકે. 1980 ના દાયકામાં, ડચ નગરો અને શહેરોએ તેમના રસ્તાઓને વધુ સાયકલ ફ્રેન્ડલી બનાવવાની રીતો પર કામ કરવાનું શરૂ કર્યું.
સમગ્ર દેશમાં સાયકલ ફ્રેન્ડલી રૂટ :
હવે સાયકલ પાથ તેજસ્વી અને પુષ્કળ હતા. એમ્સ્ટર્ડમ માટે આ કંઈક નવું હતું. માર્ગોનો ઉપયોગ કરીને સાઇકલ સવાર NE માટે તેમના રૂટ બદલી રહ્યા હતા કારણ કે હવે વિકલ્પો ઘણા હતા. ત્યારબાદ, ડેલ્ફ્ટ શહેરમાં રિંગ રોડનું આખું નેટવર્ક બનાવ્યું અને એવું જાણવા મળ્યું કે આનાથી લોકોને તેમની બાઇક ચલાવવા માટે પ્રોત્સાહિત થયા. એક પછી એક બીજા શહેરો આવ્યા.
સાયકલ દ્વારા લાંબી સફર :
આજકાલ નેધરલેન્ડમાં 22,000 માઈલના રિંગ રોડ છે. યુકેના 2% ની સરખામણીમાં, નેધરલેન્ડની તમામ મુસાફરીના એક ક્વાર્ટર કરતા વધુ – અને એમ્સ્ટરડેમમાં 38% સાયકલ આવરી લે છે. જાળવણી અને સુધારણા માટે કાર્ય કરે છે. અને બાઇકની લોકપ્રિયતા હજુ પણ વધી રહી છે. ઈલેક્ટ્રિક સાઈકલનો પણ જબરદસ્ત વિકાસ થયો છે.
