ભારતમાં જ્યારે પણ જાપાનનો ઉલ્લેખ થાય છે ત્યારે બુલેટ ટ્રેનની યાદ તાજી થઈ જાય છે. અને જ્યારે વડાપ્રધાન મોદી જાપાનની મુલાકાતે હોય ત્યારે બુલેટ યાદ રાખવાના બે કારણો છે – પહેલું જાપાન અને બીજું પીએમ મોદી પોતે.
બુલેટ ટ્રેનનું સપનું ક્યારે સાકાર થશે?
ભારતની જનતાને બુલેટ ટ્રેનનું સ્વપ્ન બતાવવાનો શ્રેય વડાપ્રધાન મોદીને જાય છે. આ પ્રોજેક્ટ ભારત અને જાપાન બંનેના વડા પ્રધાનોની હાજરીમાં એક સમારોહમાં લોન્ચ કરવામાં આવ્યો હતો.
તે જ વર્ષે, ભારતીય રેલ્વેએ કહ્યું હતું કે, “મુંબઈ-અમદાવાદ હાઈ સ્પીડ રેલનું કામ 15 ઓગસ્ટ, 2022 સુધીમાં પૂર્ણ કરવાના તમામ પ્રયાસો કરવામાં આવશે.”
પરંતુ 2017માં જ નીતિ આયોગે કહ્યું હતું કે આ પ્રોજેક્ટ કદાચ 2023 સુધીમાં પૂરો થઈ જશે.
બુલેટ ટ્રેન પ્રોજેક્ટનો સ્ટેટસ રિપોર્ટ
વર્ષ 2020માં ઈસ્ટ જાપાન રેલ્વે કંપનીએ ભારતમાં પાટા પર દોડતી બુલેટ ટ્રેનની પ્રથમ તસવીર પણ બહાર પાડી હતી. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે E5 શ્રેણીની શિંકનસેન બુલેટ ટ્રેન ભારતમાં આવશે.
વડાપ્રધાન મોદી મે 2022માં જાપાનની મુલાકાતે છે ત્યારે પ્રોજેક્ટનું 17 ટકા કામ પૂર્ણ થઈ ગયું છે. આરટીઆઈને ટાંકીને આજતકના એક રિપોર્ટમાં આ દાવો કરવામાં આવ્યો છે. માહિતી અધિકાર અધિનિયમ દ્વારા, આજતકે આ માહિતી 1 ફેબ્રુઆરી 2022ના રોજ મેળવી છે.
આ વર્ષે 20 મેના રોજ રેલ્વે મંત્રાલયે બુલેટ ટ્રેનની પ્રગતિ પર એક ટ્વીટ કર્યું હતું.
આ વિડિયોમાં 5મી મે સુધીના પ્રોજેક્ટનો પ્રોગ્રેસ રિપોર્ટ એરિયલ શોટ્સ દ્વારા બતાવવામાં આવ્યો છે.
વીડિયોમાં વલસાડ, નવસારી, સુરત, ભરૂચ, વડોદરા, આણંદ, ખેડા, અમદાવાદ અને સાબરમતીમાં ચાલી રહેલા કામની પ્રગતિ દર્શાવવામાં આવી છે. પરંતુ મુંબઈ સુધીના ભાગનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી.
આ વીડિયો નેશનલ હાઈ સ્પીડ રેલ કોર્પોરેશન લિમિટેડ (NHSRCL) દ્વારા જ બનાવવામાં આવ્યો છે. વીડિયોમાં કોઈ સમયમર્યાદાનો ઉલ્લેખ નથી.
પ્રોજેક્ટમાં વિલંબ
પરંતુ વીડિયો જોઈને કહી શકાય કે વર્ષ 2023 સુધી આ ટ્રેન વાસ્તવિકતામાં પાટા પર દોડતી જોવા નહીં મળે.નિષ્ણાંતો તેની પાછળનું સાચું કારણ કોરોના રોગચાળા અને જમીન અધિગ્રહણમાં વિલંબને જણાવી રહ્યા છે.
અત્યાર સુધી જે માહિતી સામે આવી છે તે મુજબ ડિસેમ્બર 2020 સુધી મહારાષ્ટ્રમાં જમીન સંપાદનનું કામ પૂર્ણ થયું ન હતું. તે સમયે રેલવે બોર્ડના અધ્યક્ષ વિનોદ કુમાર યાદવે કહ્યું હતું કે “મહારાષ્ટ્ર સરકારે આગામી 4 મહિનામાં 80 ટકા જમીન સંપાદન કરવાનું વચન આપ્યું છે.”
એટલે કે, મહારાષ્ટ્ર સરકાર દ્વારા જમીન સંપાદન માટેની અંતિમ તારીખ એપ્રિલ 2021 સુધી હતી.મે સુધી મહારાષ્ટ્રમાં 71% અને ગુજરાતમાં 98% જમીન સંપાદન પૂર્ણ થઈ ગયું છે.
પરંતુ વર્ષ 2020માં મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી ઉદ્ધવ ઠાકરેના નિવેદન પરથી અંદાજ લગાવી શકાય છે કે આમાં એક સમસ્યા રાજ્ય સરકારની ઇચ્છાશક્તિનો અભાવ પણ છે.
ફેબ્રુઆરી 2020માં ‘સામના’ને આપેલા ઈન્ટરવ્યુમાં ઉદ્ધવ ઠાકરેએ બુલેટ ટ્રેન પ્રોજેક્ટને ‘સફેદ હાથી’ ગણાવ્યો હતો. મહારાષ્ટ્ર સરકારને લાગે છે કે તેનાથી ગુજરાતને વધુ ફાયદો થશે, મહારાષ્ટ્રને ઓછો.
અત્રે એ પણ નોંધનીય છે કે તત્કાલીન મહા વિકાસ આઘાડી ગઠબંધન સરકાર પહેલા મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપની સરકાર હતી. ત્યારે પણ જમીન સંપાદનનો મુદ્દો અટવાયેલો હતો.
સાથે જ એ વાત પણ સાચી છે કે પીએમ મોદીએ ભારત માટે બુલેટ ટ્રેન જોવાનું સપનું હજુ સુધી છોડ્યું નથી. આ વર્ષે 18 ફેબ્રુઆરીએ મુંબઈના લોકોને વર્ચ્યુઅલ રીતે સંબોધિત કરતી વખતે, તેમણે કહ્યું હતું કે, “બુલેટ ટ્રેન પ્રોજેક્ટને જલ્દીથી પૂર્ણ કરવાની અમારી પ્રાથમિકતા હોવી જોઈએ.”
શું 2022 સુધીમાં ખેડૂતોની આવક બમણી થશે?
બુલેટ ટ્રેનની વિશેષતાઓ
જાપાનની બુલેટ ટ્રેનની ઝડપ 320 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક સુધી પહોંચે છે.
ભારતના બુલેટ ટ્રેન પ્રોજેક્ટ હેઠળ, ટ્રેન મુંબઈને સુરત અને અમદાવાદ સાથે જોડશે, જેમાં 12 સ્ટેશનો પ્રસ્તાવિત છે. પ્રોજેક્ટ હેઠળ 8 સ્ટેશન ગુજરાતમાં અને 4 સ્ટેશન મહારાષ્ટ્રમાં હશે. માત્ર 21 કિમીનો ટ્રેક જમીન પર હશે. બાકીનો ટ્રેક એલિવેટેડ કરવામાં આવશે.
નિષ્ણાતોના મતે, 508 કિમી જે પૂર્ણ થવામાં હવે આઠ કલાકનો સમય લાગે છે, બુલેટ ટ્રેન તે અંતર ત્રણ કલાકમાં પૂર્ણ કરશેભારત સરકારે આ માટે જાપાન સરકાર સાથે જોડાણ કર્યું છે. આ પ્રોજેક્ટ માટે જાપાન પચાસ વર્ષ માટે 0.01%ના દરે 88,000 કરોડ રૂપિયાની લોન આપી રહ્યું છે.
જ્યારે બુલેટ ટ્રેનનું સપનું પહેલીવાર પીએમ મોદીએ જોયું હતું, ત્યારે 2014-15માં તેની કુલ કિંમત 98000 કરોડ રૂપિયા આંકવામાં આવી હતી. વર્ષ 2020 સુધીમાં પ્રોજેક્ટની કિંમત વધીને 1 લાખ 10 હજાર કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ હતી.
મોદી સરકારની ઉજ્જવલા યોજનાનો કેટલા લોકોને મળ્યો લાભ?
વિલંબની અસર
તે પછી કોરોના રોગચાળો, વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થામાં ઘટાડો, મોંઘવારી અને ભારત પર તેની અસર – જો તમે આ બધું ઉમેરીએ તો આ ખર્ચ વધુ વધી ગયો હોત. એવું નિષ્ણાતોનું કહેવું છે.
બીબીસી સાથે વાત કરતા, શ્રી પ્રકાશ, જેઓ અગાઉ રેલ્વે મંત્રાલયમાં ટ્રાફિકના સભ્ય હતા, તેમણે કહ્યું, “કેન્દ્ર સરકાર આ પ્રોજેક્ટને પૂર્ણ કરવાની ઈચ્છા ધરાવે છે તેવું લાગે છે, પરંતુ કોરોના રોગચાળા અને જમીન સંપાદનમાં વિલંબને કારણે, પ્રોજેક્ટ વિલંબ થયો છે.”
તેમણે કહ્યું, “500 કિમીથી વધુ અંતરના પ્રોજેક્ટમાં ઓછામાં ઓછા પાંચ વર્ષનો સમય લાગે છે, તે પણ જમીન સંપાદન પછી. જો જમીન સંપાદનનું કામ આગામી 2 વર્ષમાં પૂર્ણ થાય તો 2029-30 સુધીમાં આ પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ થઈ શકે છે. અને આવા કિસ્સામાં પ્રોજેક્ટની કિંમત પણ લગભગ 60 ટકા વધી જશે. એટલે કે તે એક લાખ 60-70 હજાર કરોડની વચ્ચે હશે.”
પ્રોજેક્ટને લઈને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો વચ્ચેના મતભેદોને જોતા એવી શક્યતા પણ વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે કે ગુજરાત ભાગમાં પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ કર્યા બાદ ટ્રેનને પહેલા ટ્રેક પર મૂકવામાં આવે.
રેલ્વે પાસેથી મળેલી માહિતી મુજબ સુરત અને બીલીમોરા વચ્ચે બુલેટ ટ્રેનની ટ્રાયલ 2026-27 સુધીમાં શરૂ થશે.જો કે શ્રીપ્રકાશ કહે છે કે, “જો આમ થશે તો બુલેટ ટ્રેનને ભારતમાં લાવવા પાછળનો કોન્સેપ્ટ સમાપ્ત થઈ જશે. આ દ્વારા પીએમ મોદી બે રાજ્યોના બે કોમર્શિયલ શહેરોને જોડવા માંગતા હતા. આ બે શહેરો અમદાવાદ અને સુરત વચ્ચે ગમે તેમ કરીને સારું અંતર છે. રોડ અને રેલ સેવા પહેલેથી જ અસ્તિત્વમાં છે.”