સ્તન કેન્સર સમગ્ર વિશ્વમાં મહિલાઓમાં ઝડપથી વધતો રોગ છે. સ્તન કેન્સર હાલમાં ભારતમાં મહિલાઓના મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ છે. આનું એક કારણ એ છે કે મોટા ભાગના કેસોમાં સ્તન કેન્સરની જાણ ખુબ જ પાછળથી થાય છે, જેના કારણે તેની સારવાર કરવી મુશ્કેલ બને છે. બીજું કારણ એ છે કે સ્તન કેન્સરના કેટલાક લક્ષણો એટલા સામાન્ય છે કે પીરિયડ્સ, ગર્ભાવસ્થા અથવા મેનોપોઝના પરિણામે મહિલાઓ તેમને અવગણે છે. પરંતુ જો સ્તન કેન્સર યોગ્ય સમયે શોધી કાઢવામાં આવે અને તેની સારવાર કરવામાં આવે તો તે સંપૂર્ણ રીતે દૂર થઈ શકે છે. બીજી બાજુ, જો સ્ટેજ 3-4 પર પહોંચ્યા પછી સારવાર શરૂ કરવામાં આવે છે, તો પછી ઓપરેશન જ છેલ્લો વિકલ્પ હોય છે અથવા ગંભીર પરિસ્થિતિઓમાં મૃત્યુનું જોખમ રહે છે. ચાલો તમને સ્તન કેન્સરના લક્ષણો અને સારવાર વિશે વિગતવાર જણાવીએ.
સ્ત્રીઓમાં સ્તન કેન્સરના લક્ષણો ?
જો તમને તમારા સ્તનમાં દુખાવો અથવા ગાંઠ જેવો અનુભવ થાય છે, તો તરત જ ડોક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કેટલીકવાર એવું પણ બને છે કે ગાંઠમાં સામાન્ય રીતે દુખાવો થતો નથી, પરંતુ સ્પર્શ કરતી વખતે આ પીડા અનુભવી શકાય છે. સ્તનોમાં ગાંઠ શોધવા માટે મેમોગ્રાફી કરવામાં આવે છે. સ્તન કેન્સર મેમોગ્રાફી દ્વારા પણ શોધી શકાય છે અને મેમોગ્રાફી કરાવવા માટે વધારે ખર્ચ થતો નથી. નિષ્ણાતો માને છે કે 30 થી 35 વર્ષની મહિલાએ એક વખત મેમોગ્રાફી કરાવવી જોઈએ. સ્તન કેન્સરના પ્રારંભિક લક્ષણો આ મુજબ છે:
- – સ્તનમાં ગાંઠ
- – સમય જતાં સ્તનના કદમાં વધારો
- – અસામાન્ય સ્તનની વૃદ્ધિ
- – સ્તનની આસપાસ સોજો
- – નીપ્લ્સ લાલ થવી અથવા રક્તસ્ત્રાવ
- – સ્તન અસામાન્ય જાડું થવું
- આ બધી પરિસ્થિતિઓમાં તરત જ તમારા ડોક્ટરનો સંપર્ક કરો.
સ્તન કેન્સરની તપાસ અને સારવાર
તે જરૂરી છે કે 30 વર્ષની ઉંમર પછી દરેક સ્ત્રી તેના પીરિયડ્સના દિવસો પછી તેના સ્તન અને તેની આસપાસની જગ્યાઓની જાતે તપાસ કરે. એ જ રીતે, 40 વર્ષની ઉંમરથી, દરેક સ્ત્રીએ વર્ષમાં એકવાર સ્ત્રીરોગચિકિત્સક દ્વારા પોતાની તપાસ કરાવવી જોઈએ અને તેના સ્તનનો એક્સ-રે અથવા મેમોગ્રાફી કરાવવી જોઈએ. સ્તનોના એક્સ-રેને મેમોગ્રામ કહેવામાં આવે છે. મેમોગ્રામ ચોખાના દાણા જેટલો નાનો કેન્સરગ્રસ્ત ભાગ પણ શોધી શકે છે. આ કિસ્સામાં, કેન્સરની સારવાર માટે આખા સ્તનને કાઢવાની જરૂર નથી. આ તબક્કે શોધાયેલ સ્તન કેન્સરના દર્દીઓ 90 થી 95 ટકાની સફળ સારવાર મેળવી શકે છે. જ્યારે સ્તન કેન્સર વધુ સમય પછી શોધી કાઢવામાં આવે છે, ત્યારે તેની સારવાર માટે સમગ્ર સ્તનને ઓપરેશનથી દૂર કરવું પડે છે.
સ્તન કેન્સરના કેસો મહાનગરો અને શહેરોમાં રહેતી મહિલાઓમાં વધુ જોવા મળે છે. સ્તન કેન્સર ભારતીય મહિલાઓમાં મુખ્ય અને ગંભીર રોગ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. આજકાલ ઘણી સ્ત્રીઓ 40 વર્ષની ઉંમર પછી જોખમમાં છે. તેનાથી બચવા માટે, મહિલાઓએ જાતે દર મહિને સ્તન તપાસવું જોઈએ અને તેમાં કોઈ ગાંઠ છે કે નહીં તે જોવું જોઈએ.
સ્તનમાં અનુભવાતી દરેક ગાંઠ કેન્સર નથી હોતું, પરંતુ આ ફાઇબ્રોડેનોમા છે જે નાના તંતુમય ગાંઠના સ્વરૂપમાં છે. તે મેમોગ્રાફી દ્વારા તપાસવામાં આવે છે. ગાંઠ શોધવા માટે તમારે ઉપરથી નીચે સુધી સ્પર્શ કરીને સ્તન તપાસવું જોઈએ અને જો તમને ગાંઠના લક્ષણો દેખાય તો તરત જ ડોક્ટરને બતાવો. આ સિવાય સ્તન કેન્સરથી બચવા માટે શું કરવું જોઈએ, તે અહીં જાણો.
ખોટી સાઈઝની બ્રા ન પહેરો
મહિલાઓ ખોટી સાઈઝની બ્રા પહેરે છે, જેના કારણે સ્તન પર દબાણ આવે છે અને આ સ્થિતિમાં સ્તનમાં ગાંઠ થઈ શકે છે. તમારે તમારા કદની બ્રા પસંદ કરવી જોઈએ. આ ગાંઠ પાછળથી કેન્સરનું સ્વરૂપ પણ લઈ શકે છે, તેથી સ્તન કેન્સરથી બચવા માટે, તમારે તમારા વજનને નિયંત્રિત કરવું જોઈએ અને દરરોજ કસરત કરવી જોઈએ. તમારે ફેટી વસ્તુઓનું સેવન ઓછું કરવું જોઈએ અને ટ્રાન્સ ફેટ અથવા ફાસ્ટ ફૂડથી દૂર રહેવું જોઈએ.
જો સ્તનમાં ગાંઠ હોય તો શું કરવું જોઈએ ?
– જો સ્તનમાં ગાંઠ હોય, તો તમારે તેને ઠીક કરવા માટે સ્તનની મસાજ કરવી જોઈએ. કોઈપણ તેલને હળવાશથી ગરમ કરો અને તેની સાથે સ્તનને હળવા હાથથી મસાજ કરો, આ રક્ત પરિભ્રમણમાં સુધારો કરશે અને ગાંઠમાંથી પ્રવાહી બહાર આવશે.
– તમે ગાંઠ દૂર કરવા માટે બરફ પણ લગાવી શકો છો, જો ગાંઠ ખૂબ નાની હોય, તો દૂધમાં હળદર મિક્સ કરો અને તેને ગરમ કર્યા પછી ગાંઠ પર લગાવો, હળદરની ગરમી પણ ગાંઠ મટાડે છે.
– સ્તનમાં ગાંઠ ઠીક કરવા માટે, સ્વચ્છતાનું ધ્યાન રાખો, દરરોજ સ્તન સાફ કરો અને માત્ર સ્વચ્છ બ્રા અથવા કપડાં પહેરો.
– જો સ્તનમાં એક ગાંઠ હોય, તો તમારે વધુને વધુ લીલા શાકભાજીનું સેવન કરવું જોઈએ, જે પીડા ઘટાડે છે અને સ્નાયુઓ વચ્ચે ખેંચાણ અને ગાંઠ દૂર કરે છે.
– જો સ્તનમાં ગાંઠ હોય તો આયુર્વેદિક સારવાર પણ કરી શકાય છે, ઘણી દવાઓ છે જે સ્તનમાં ગાંઠ મટાડી શકે છે, આ માટે તમારે બેદરકાર ન રહેવું જોઈએ અને ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.
જો સ્તનમાં ગાંઠ હોય, તો ડોક્ટર બાયોપ્સી દ્વારા સ્તનના ગાંઠનું કદ અને સ્થાન શોધી કાઢે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ગાંઠ હોય ત્યારે ડોકટરો દવા પણ આપે છે, પરંતુ પીડા ઘટાડવા માટે જાતે દવા લેવાની ભૂલ ન કરો, તમારે ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જ જોઇએ. જ્યારે સ્તનમાં ગાંઠ હોય, ત્યારે તેની સારવાર કરવામાં અસમર્થતાને કારણે, ડોકટરો સર્જરી કરે છે, જેને લમ્પેક્ટોમી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ સર્જરીની મદદથી ગાંઠ શરીરથી અલગ થઈ જાય છે. જો કે, તે જરૂરી નથી કે દરેક કિસ્સામાં સર્જરી કરવાની જરૂર હોય, કારણ કે નાની ગાંઠ દવાથી પણ દૂર થઈ શકે છે.
સ્તનમાં ગાંઠની સારવાર દરમિયાન તમારે કેફીન, આલ્કોહોલ, તમાકુ વગેરે જેવી ચીજોના સેવનથી દૂર રહેવું જોઈએ, કારણ કે તે સ્વાસ્થ્ય અને સારવાર પર ખરાબ અસર કરે છે, તેથી આ વસ્તુઓ ટાળો.