સામાન્ય રીતે, શ્વાસની તકલીફ લાંબી દોડ અથવા થોડા કિલોમીટર ચાલ્યા પછી શરૂ થાય છે. આવી પ્રવૃત્તિઓ દરમિયાન બ્લડ પ્રેશર વધવાને કારણે શ્વાસ લેવામાં આવી તકલીફ થવી એ સામાન્ય બાબત છે, પરંતુ શું તમને થોડીવાર ચાલ્યા પછી કે દાદરા ચઢવા-ઉતર્યા પછી પણ આવી તકલીફ થવા લાગે છે? જો હા, તો તમારે સાવચેત રહેવાની જરૂર છે, તે ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાનો સંકેત પણ હોઈ શકે છે. સામાન્ય રીતે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હૃદય અથવા ફેફસાના રોગ સાથે સંકળાયેલી હોય છે. પરંતુ એવું જરૂરી નથી કે માત્ર આ બંને અંગોમાં સમસ્યાને કારણે જ શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થાય.
આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મતે, લોકોને ઘણીવાર હૃદયની બિમારીઓ અથવા અસ્થમા જેવી શ્વસન સમસ્યાઓના કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે. પરંતુ એવું જરૂરી નથી કે દર વખતે શ્વાસની તકલીફ પાછળ આ બે કારણો હોય. શ્વાસની તકલીફ ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેની પાછળના સાચા કારણનું મૂલ્યાંકન કરવું અને સમયસર સારવાર કરવી જરૂરી છે. ચાલો આ વિશે વિગતવાર સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ.
શરીરને પૂરતા પ્રમાણમાં ઓક્સિજન ન મળવાને કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં સ્વાભાવિક રીતે જ વ્યક્તિ ઝડપથી શ્વાસ લેવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ શ્વાસની તકલીફને મેડિકલ ભાષામાં ડિસપનિયા કહેવાય છે. આ સમસ્યા માટે ઘણા તબીબી અને બિન-તબીબી કારણો હોઈ શકે છે. એલર્જી, અસ્થમા, હૃદય રોગ, સ્થૂળતા, ક્ષય રોગ જેવી સમસ્યાઓથી પીડિત લોકોને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થવાની સંભાવના વધુ હોય છે.
સ્વાસ્થ્ય નિષ્ણાતોના મતે શ્વાસ લેવામાં તકલીફની સમસ્યાને ફેફસાં અને હૃદયની સમસ્યા સાથે જોડવી યોગ્ય નથી. ઘણા લોકોમાં, કિડની અને સ્નાયુઓને લગતી સમસ્યાઓ પણ શ્વાસની તકલીફનું કારણ બની શકે છે. આ જ કારણ છે કે રોગના વાસ્તવિક કારણનું સમયસર નિદાન કરવું જરૂરી છે. તેને અવગણવાથી અથવા ફક્ત હૃદયની સમસ્યાઓ માટે સારવાર લેવાથી અન્ય ઘણી મોટી બીમારીઓ થઈ શકે છે.
શ્વાસ સંબંધી રોગોના નિષ્ણાત અવનીશ કુંદન કહે છે, જો તમને લાંબા સમય સુધી શ્વાસની સમસ્યા રહે છે, તો તેના વિશે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. પલ્મોનરી ફંક્શન ટેસ્ટ (PFT) શ્વસન સમસ્યાઓના વાસ્તવિક કારણને જાણવા માટે કરવામાં આવે છે, જેના આધારે વાસ્તવિક કારણ શોધવાનું સરળ છે.
ડૉ. અવનીશ કહે છે, એવું નથી કે શ્વાસ લેવામાં તકલીફની દરેક સમસ્યા માત્ર ગંભીર બીમારીઓની નિશાની છે. ઘણી વખત વધારે વિચારવાથી અથવા તાપમાનમાં ફેરફારને કારણે પણ આવી સમસ્યાઓનો અનુભવ થઈ શકે છે. જો સ્થિતિ નોન-મેડિકલ હોય, તો તેને કેટલાક સરળ ઉપાયો દ્વારા પણ ઠીક કરી શકાય છે. પરંતુ જો તમને આવી સમસ્યાઓ થતી રહે છે, તો તમારે સાવચેત રહેવું જોઈએ. ખાસ કરીને જો તમને આનુવંશિક હૃદય રોગની સમસ્યા હોય, તો લક્ષણોને બિલકુલ અવગણશો નહીં.