મગજની ગાંઠ એ ભારતમાં મૃત્યુનું દસમું મુખ્ય કારણ છે. આ જીવલેણ રોગના કેસો ઝડપથી વધી રહ્યા છે. એક અહેવાલ મુજબ, ભારતમાં દર વર્ષે મગજની ગાંઠોના લગભગ 28,000 નવા કેસ નોંધાય છે. દર વર્ષે આશરે 24000 લોકો આ જીવલેણ કેન્સરથી મરે છે. જ્યારે મગજમાં હાજર કોષો બગડવાનું શરૂ કરે છે, પછીથી તે મગજની ગાંઠનું સ્વરૂપ લે છે. આ ગાંઠ કેન્સરગ્રસ્ત અથવા કેન્સર વિનાનું હોઈ શકે છે. જ્યારે કેન્સર વિકસે છે, તે મગજમાં ઊંડું દબાણ લાવે છે, જેનાથી મગજને નુકસાન થાય છે અને દર્દીનું મૃત્યુ થાય છે. આજે અમે તમને મગજમાં ગાંઠ થવાના લક્ષણો અને તેની સારવાર વિશે જણાવીશું.
જ્યારે મગજમાં ગાંઠ હોય ત્યારે આ લક્ષણો જોવા મળે છે –
મગજની ગાંઠના લક્ષણો અને ચિહ્નો ગાંઠના કદ અને સ્થાન પર આધારિત છે. કેટલાક લક્ષણો મગજની પેશીઓને સીધી અસર કરે છે, જ્યારે કેટલાક લક્ષણો મગજમાં દબાણ લાવે છે. મગજની ગાંઠના મુખ્ય લક્ષણોમાં આ લક્ષણોનો સમાવેશ થાય છે:
- – માથાનો દુખાવો (સવારે સખત તીવ્ર બને છે)
- – ઉલટી
- – આંખની દ્રષ્ટિ ઝાંખી થવી
- – મૂડમાં ફેરફાર
- – મગજમાં ધ્રુજારીની લાગણી
- – હાથ અથવા પગ અથવા ચહેરા પર નબળાઇ
- – હાલવા-ચાલવામાં મુશ્કેલી
મગજની ગાંઠ બે પ્રકારની હોય છે
મગજની ગાંઠોને પ્રાથમિક અને માધ્યમિકમાં વહેંચવામાં આવે છે. મગજની પ્રાથમિક ગાંઠ એ મગજમાં જ થાય છે. તેમાંથી કેટલીક ગાંઠો કેન્સરમાં ફેરવાતી નથી. માધ્યમિક મગજની ગાંઠોને મેટાસ્ટેટિક મગજની ગાંઠો તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ ગાંઠ ત્યારે થાય છે જ્યારે કેન્સરના કોષો મગજ સુધીના અન્ય અંગો જેવા સ્તન અથવા ફેફસાં વગેરે દ્વારા પહોંચે છે.
પ્રાથમિક મગજની ગાંઠો: મગજની પ્રાથમિક ગાંઠો સીધી મગજમાં વધે છે અથવા આ રીતે વિકાસ પામે છે.
- – ગ્લિઓમા જેવા મગજ કોષો
- – શ્વાલોમા જેવા ચેતા કોષો
- – મગજ મેનિજીયોમા જેવા ગણો
- – પિટ્યુટરી ગ્રંથીઓ
પ્રાથમિક મગજની ગાંઠ બંને કેન્સરગ્રસ્ત અને બિન-કેન્સરગ્રસ્ત હોઈ શકે છે. ગ્લિઓમા અને મેનિન્ગિઓમા એ પુખ્ત વયના મગજના ગાંઠોના સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે.
માધ્યમિક મગજની ગાંઠ: આ મગજની ગાંઠનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર માનવામાં આવે છે. આ પ્રકારના ગાંઠ હંમેશાં કેન્સરગ્રસ્ત હોય છે કારણ કે તેમાં શરીરના કોઈપણ ભાગથી મગજમાં ફેલાવાની ક્ષમતા હોય છે. ઉદાહરણો:
- – ફેફસાનું કેન્સર
- – સ્તનનું કેન્સર
- – કિડની કેન્સર
- – ત્વચા કેન્સર
લોકોને મગજની ગાંઠોનું જોખમ કેવી રીતે છે ?
તાજેતરના એક અભ્યાસ મુજબ, માત્ર 5-10 ટકા કેન્સર જિનેટિક છે. જોકે ગાંઠ એક વ્યક્તિથી બીજામાં ફેલાતી નથી, જો તમને રોગનો પારિવારિક ઇતિહાસ હોય તો તમારે સમય સમય માટે સ્વાસ્થ્યની તપાસ અને સલાહ લેવી જરૂરી છે. આ સિવાય, વય એક બીજું પરિબળ છે. આ રોગ 55 વર્ષથી ઉપરના લોકોમાં વધુ છે, પરંતુ આવા ઘણા કિસ્સા જોવા મળ્યા છે, જ્યાં 3 થી 15 વર્ષની વયના બાળકો પણ આ કેન્સરનો ભોગ બન્યા છે. તે જ સમયે, જે લોકો રેડિયેશન અને રસાયણોના વધુ સંપર્કમાં હોય છે, તેઓને મગજની ગાંઠ થવાની સંભાવના વધુ હોય છે.
મગજ મેટાસ્ટેટિકનું નિદાન
મગજની ગાંઠનું નિદાન પરીક્ષણથી શરૂ થાય છે, જ્યાં દર્દીને પ્રથમ પૂછવામાં આવે છે કે તેનું આરોગ્ય હંમેશા કેવી રીતે રહ્યું છે. આ પરીક્ષણ પછી, ડોક્ટર કેટલાક અન્ય પરીક્ષણોની સલાહ આપે છે જેમ કે:
મગજના સીટી સ્કેન: આ સ્કેનની મદદથી ડોક્ટર દર્દીના શરીરની યોગ્ય રીતે તપાસ કરી શકે છે. સીટી સ્કેન એ શરીરને સમજવા માટે એક્સ-રે કરતા વધુ સારો વિકલ્પ છે.
મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ (એમઆરઆઈ): એમઆરઆઈ મગજની સ્પષ્ટ વિઝ્યુલાઇઝેશન કરવામાં શક્તિશાળી ચુંબક અને રેડિયો તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે. ઇન્ટ્રાવેનસ કોન્ટ્રાસ્ટ સાથે જોડવામાં આવે ત્યારે આ એક સરસ વિકલ્પ બનાવે છે, જે ગાંઠના સ્થાન, કદ, દબાણની અસર અને લાક્ષણિકતાઓનું વર્ણન કરે છે.
મગજની ગાંઠની સારવારમાં એન્ડોસ્કોપિક ઓપરેશન કેવી રીતે વધુ સારું છે ?
એન્ડોસ્કોપિક મગજની ગાંઠનું ઓપરેશન એ એક નજીવી આક્રમક પ્રક્રિયા છે, જેની મદદથી ન્યુરોસર્જન મગજમાં ઊંડે વિકસિત ગાંઠોની સારવાર પણ કરી શકે છે અથવા તેમને નાક દ્વારા શોધી શકે છે.
આ પ્રક્રિયા દરમિયાન, એક અથવા બે નાના ચીરા કરીને એક પાતળી નળી નાખવામાં આવે છે, જેથી મગજના ચિત્રો જોઈ શકાય. આ નળીને એન્ડોસ્કોપ કહેવામાં આવે છે જેમાં એક નાનો કેમોરો ફીટ કરવામાં આવે છે. આ કેમેરાની મદદથી, ન્યુરોસર્જન વિકસિત ગાંઠને જોવા માટે સમર્થ છે. આ પ્રક્રિયાની મદદથી, મગજના તંદુરસ્ત ભાગને નુકસાન પહોંચાડ્યા વગર જ મગજની ગાંઠ દૂર કરવામાં આવે છે.
વહેલી સારવારથી, પછીની સમસ્યાઓથી બચી શકાય છે. સારવારમાં વિલંબ મગજની અંદર તીવ્ર દબાણનું કારણ બને છે, તેથી રોગના લક્ષણો દેખાય કે તરત જ તેનું નિદાન કરવું અને તેની સારવાર કરવી જરૂરી છે. પીટ્યુટરી ગ્રંથિની ગાંઠો, માથાના હાડકાની ગાંઠો વગેરેની સારવાર માટે સર્જનો ભાગ્યે જ એન્ડોસ્કોપિક સર્જરીનો ઉપયોગ કરે છે. સારવારના સારા પરિણામો માટે રોબોટિક સાયબરકનીફ રેડિયેશન થેરેપી સાથે એન્ડોસ્કોપિક સર્જરી પણ જોડાઈ શકે છે.
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
નોંધ –
આ વેબસાઈટ પર આપેલા નુસખા, આયુર્વેદ તથા નેચરલ પધ્ધતિઓ, ફીટનેસ ટિપ્સ તથા કસરત વગેરે દરેક બાબતો દરેક વ્યક્તિની તાસીર અનુસાર કામ કરે છે. કોઈ એક વ્યક્તિને થયેલ ફાયદો કે નુક્સાન બધાને જ થાશે એવું માનવું જોઈએ નહીં. તમારા ડોક્ટરને મળીને અથવા પૂછીને જ કોઈ પણ પ્રયોગ અપનાવવો જોઈએ. મોટા ભાગના આવા પ્રયોગો નિર્દોષ હોય છે. પણ, ક્યારેક તાસીર અનુસાર તકલીફ પણ પડી શકે.
આપણું પેજ “હેલ્થ ગુજરાત” માણતા રહો અને શેર કરતા રહો!
આપના સહકારની આશા સહ,
ટીમ હેલ્થ ગુજરાત