પ્લાસ્ટિક એનિમિયા એ એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં શરીર નવા રક્તકણોનું ઉત્પાદન કરવાનું બંધ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, બોનમૈરો લોહીની રચના કરવામાં અસમર્થ રહે છે, જેના કારણે દર્દીને નબળાઇ, થાક જેવી સમસ્યાઓ થવા લાગે છે. આ રોગ કોઈ પણ વયના વ્યક્તિને થઈ શકે છે, જેના લક્ષણો અચાનક દેખાતા નથી. જો આ સમસ્યા વધુ દિવસો સુધી રહે છે, તો તેના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે અને વ્યક્તિનું મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે.
ડોકટરો અનુસાર, આ સમસ્યા દૂર કરવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ થઈ શકે છે અને જરૂર પડે ત્યારે લોહી ચઢાવવું અથવા સેલ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પણ કરવામાં આવે છે. તેને બોનમૈરો ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પણ કહેવામાં આવે છે. ખરેખર, બોનમૈરો અંદરની વરાળના કોષો લાલ કોષો, સફેદ કોષો અને પ્લેટલેટ બનાવે છે. પરંતુ જ્યારે પ્લાસ્ટિક એનિમિયાની સ્થિતિ આવે છે, ત્યારે આ સ્ટેમ સેલ્સને નુકસાન થાય છે. આ કિસ્સામાં, બોનમૈરો કાં તો ખાલી થાય છે અથવા કેટલાક લોહીના કોષો રહે છે. તેના ડેમેજ થવાના ઘણાં કારણો હોય શકે છે.
1. રેડિએશન અને કીમોથેરપી સારવાર
કેન્સરની સારવારમાં ઉપયોગમાં લેવાતી આ સારવારને લીધે, ઘણી વખત કેન્સરના કોષો તેમજ બોનમૈરોમાં હાજર તંદુરસ્ત કોષો મરી જાય છે. આ ઉપચારની આડઅસરના કારણે પ્લાસ્ટિક એનિમિયાની સમસ્યા થઈ શકે છે.
2. ઝેરી કેમિકલના સંપર્કમાં આવતા
કેટલીકવાર ઝેરી કેમીકલો જેવા કે ઝેરી જંતુનાશક દવાઓ અથવા જંતુનાશકોમાં વપરાતા ઘટકો વગેરે પણ આનું કારણ બની જાય છે. આવી સ્થિતિમાં, આવા ઝેરી કેમિકલના સંપર્કમાં વારંવાર આવવાનું ટાળવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
3. અમુક દવાઓનો વારંવાર ઉપયોગ
અમુક દવાઓ સતત પીવાના કારણે પણ આ સમસ્યા થઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, સંધિવા અને કેટલાક એન્ટિબાયોટિક્સના ઉપયોગથી પણ પ્લાસ્ટિક એનિમિયા થઈ શકે છે.
4. ઓટો ઇમ્યુન ડિસઓર્ડર
ઘણી વખત તમારી પોતાની રોગપ્રતિકારક શક્તિ તંદુરસ્ત કોષો પર હુમલો કરે છે અને ધીમે ધીમે તેને મારવાનું શરૂ કરે છે. તે બોનમૈરો હાજર કોષોને પણ મારવાનું શરૂ કરે છે, જે એક ડિસઓર્ડર છે.
5. વાયરલ ચેપ પણ તેનું કારણ છે
બોનમૈરોને અસર કરતો વાયરલ ચેપ પ્લાસ્ટિક એનિમિયાનું કારણ પણ હોઈ શકે છે. આ વાયરસમાં હેપેટાઇટિસ બી, એચ.આય.વી, એપ્સટિન-બાર, સાયટોમેગાલોવાયરસ, પેરોવાયરસ બી 19 નો પણ સમાવેશ થાય છે.
6. હાર્મોન અસંતુલન
સ્ત્રીઓમાં, ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન આંતરસ્ત્રાવીય બદલાવને કારણે રોગપ્રતિકારક શક્તિ બોનમૈરોમાં સમસ્યાનું કારણ બની શકે છે. આ બધા કારણોને લીધે શરીરમાં નવું લોહી અટકે છે અને આ સમસ્યા માટે સારવાર જરૂરી છે.
જાણો પ્લાસ્ટિક એનિમિયાના લક્ષણો
- – શરીરમાં ઘણા પ્રકારના બ્લડ સેલ હોય છે અને દરેકનું કામ અલગ-અલગ હોય છે.
- – લાલ રક્ત કોશિકાઓ આખા શરીરમાં ઓક્સિજન વહન કરે છે.
- – શ્વેત રક્તકણો ચેપ સામે લડે છે.
- – પ્લેટલેટ રક્તસ્રાવ અટકાવવામાં મદદ કરે છે.
પ્લાસ્ટિક એનિમિયાના લક્ષણો તેના પર નિર્ભર છે કે તમારા શરીરમાં કયા લોહીના કોષો ઓછા છે, તે બની શકે કે દિવસોમાં તમને બ્લડ પ્રેશર ઓછું હોય. તે પણ પ્લાસ્ટિક એનિમિયાના સામાન્ય લક્ષણોમાં શામેલ છે:
લાલ રક્તકણોમાં ઘટાડો થવા પરના લક્ષણો:
- થાક
- અનિયમિત ધબકારા
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ
- નિસ્તેજ ત્વચા
- માથામાં દુખાવો
- ચક્કર આવવા
- છાતીમાં દુખાવો
- શ્વેત રક્તકણોમાં ઘટાડો:
- ચેપ
- તાવ
- પ્લેટલેટ કાઉન્ટ ઓછા હોય:
- સરળતાથી ઘા લાગવો અને રક્તસ્રાવ થવો
- નાકમાંથી લોહી નીકળવું
જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણો દેખાય છે, તો ડોક્ટર તમને રિપોર્ટ માટે કહી શકે છે. આ ડીસઓર્ડરને તપાસવા માટે બોનમૈરોની બાયોપ્સી પણ કરી શકે છે.
પ્લાસ્ટિક એનિમિયાનું નિદાન
આ સમસ્યા દરમિયાન ડોક્ટર દર્દીને તેના લક્ષણો અને તેના તબીબી ઇતિહાસ વિશે પૂછશે. પ્લાસ્ટિક એનિમિયાના નિદાન માટે ડોક્ટર રક્ત પરીક્ષણનો ઓર્ડર આપી શકે છે. લાલ રક્તકણો, શ્વેત રક્તકણો અને પ્લેટલેટ્સની ગણતરી માટે સંપૂર્ણ રિપોર્ટ કરાવી શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિમાં ત્રણેય હોય, તો પછી તેને પેન્સીસોટોનિયા કહેવામાં આવે છે. ડોક્ટર દર્દીના બોનમૈરો નમૂનાને પણ એકત્રિત કરવાની સલાહ આપી શકે છે, જે તેના હિપ્સમાંથી લેવામાં આવે છે.
જો કોઈ વ્યક્તિને પ્લાસ્ટિક એનિમિયા હોય, તો પછી તેના બોનમૈરોમાં ટિપિકલ સ્ટેમ સેલ હોતા નથી. કેટલીકવાર આરોગ્યની અન્ય સ્થિતિઓ પણ પ્લાસ્ટિક એનિમિયા માટે જવાબદાર હોય છે જેમાં શામેલ છે:
સિન્ડ્રોમ
ફેન્કોની એનિમિયા
ટેલોમેર રોગ
જો કોઈ વ્યક્તિને આ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ હોય તો તેને પ્લાસ્ટિક એનિમિયા થવાની સંભાવના વધારે હોય છે.
જો ડોક્ટર પ્લાસ્ટિક એનિમિયાનું કારણ શોધી કાઢે છે, તો તેને દૂર કરીને સ્થિતિ સામાન્ય કરવામાં આવે છે, પરંતુ ફક્ત ભાગ્યે જ કિસ્સાઓમાં, ડોક્ટર પ્લાસ્ટિક એનિમિયાના સાચા કારણને જાણે છે.
જો તમારી સ્થિતિ ગંભીર નથી, તો તમારે સારવારની જરૂર નથી, પરંતુ જો તમારી રક્ત ગણતરી સામાન્ય સ્તરથી નીચે આવી ગઈ હોય, તો તમારે સારવારની જરૂર છે. આ કિસ્સામાં, ડોક્ટર તમને દવાઓ આપશે, જેથી તમારું બોનમૈરો વધુ લોહીના કોષો બનાવે. તે ચેપ સામે લડવા માટે તમને એન્ટિબાયોટિક્સ અને એન્ટી ફંગલ દવાઓ પણ આપી શકે છે.
પ્લાસ્ટિક એનિમિયાવાળા મોટાભાગના દર્દીઓને સમયગાળા પછી લોહી ચઢાવવું જરૂરી છે.
જો તમારું લોહી ખૂબ ઓછું છે, તો ડોક્ટર તમારા શરીરના રક્તકણો બનાવવાની ક્ષમતા વધારવા માટે બોનમૈરો અથવા સ્ટેમ સેલ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ સૂચવે છે. આવી સ્થિતિમાં, તમારે એવા દાતાની જરૂર પડશે જેનો બ્લડ પ્રકાર તમારી સાથે મેચ થતો હોય. પ્લાસ્ટિક એનિમિયા આ પ્રક્રિયા દ્વારા સંપૂર્ણપણે મટાડવામાં આવે છે, પરંતુ તે મોટે ભાગે યુવાન લોકોમાં ત્યારે જ સફળ થાય છે જ્યારે રક્તદાતા એક નજીકનો સંબંધી હોય.
જો તમે ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવા માંગતા નથી, તો ડોક્ટર તમને કેટલીક દવાઓ આપશે જેથી તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિ તમારા બોનમૈરોને નુકસાન કરવાનું બંધ કરે.
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
નોંધ –
આ વેબસાઈટ પર આપેલા નુસખા, આયુર્વેદ તથા નેચરલ પધ્ધતિઓ, ફીટનેસ ટિપ્સ તથા કસરત વગેરે દરેક બાબતો દરેક વ્યક્તિની તાસીર અનુસાર કામ કરે છે. કોઈ એક વ્યક્તિને થયેલ ફાયદો કે નુક્સાન બધાને જ થાશે એવું માનવું જોઈએ નહીં. તમારા ડોક્ટરને મળીને અથવા પૂછીને જ કોઈ પણ પ્રયોગ અપનાવવો જોઈએ. મોટા ભાગના આવા પ્રયોગો નિર્દોષ હોય છે. પણ, ક્યારેક તાસીર અનુસાર તકલીફ પણ પડી શકે.
આપણું પેજ “હેલ્થ ગુજરાત” માણતા રહો અને શેર કરતા રહો!
આપના સહકારની આશા સહ,
ટીમ હેલ્થ ગુજરાત