સદીઓ સુધી યાદ રહેનારું આંદોલન, કાયદો હટાવવા મહિલાઓ થઈ નગ્ન, કાર્યકરો 16 વર્ષ સુધી ભૂખ્યા રહ્યા

તાજેતરમાં કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે જાહેરાત કરી હતી કે નાગાલેન્ડ, આસામ અને મણિપુરમાં આર્મ્ડ ફોર્સીસ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટ (AFSPA) હેઠળના અવ્યવસ્થિત વિસ્તારોને દાયકાઓ પછી ઘટાડવામાં આવી રહ્યા છે. જો કે આ નિર્ણયનો અર્થ એ નથી કે આ આતંકવાદ પ્રભાવિત રાજ્યોમાંથી AFSPA સંપૂર્ણપણે દૂર કરવામાં આવી રહ્યું છે, પરંતુ આ કાયદો ત્રણ રાજ્યોના કેટલાક વિસ્તારોમાં અમલમાં રહેશે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે AFSPA શું છે? તે કોઈપણ રાજ્ય અથવા પ્રદેશમાં શા માટે લાદવામાં આવે છે? ચાલો આ વિશે તમને વિગતવાર જણાવીએ…

જાણો શું છે AFSPA?

આર્મ્ડ ફોર્સ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટ (AFSPA) 11 સપ્ટેમ્બર, 1958 ના રોજ અશાંત ઉત્તરપૂર્વમાં સૈન્યને કાર્યવાહીમાં મદદ કરવા માટે પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. તે જ સમયે, જ્યારે 1989ની આસપાસ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં આતંકવાદ વધવા લાગ્યો, તો 1990માં અહીં પણ આ કાયદો લાગુ કરવામાં આવ્યો.

કોઈપણ રાજ્ય કે કોઈપણ વિસ્તારમાં આ કાયદો ત્યારે જ લાગુ કરવામાં આવે છે જ્યારે રાજ્ય કે કેન્દ્ર સરકાર તે વિસ્તારને ‘ડિસ્ટર્બ્ડ એરિયા’ એટલે કે ડિસ્ટર્બ્ડ એરિયા એક્ટ તરીકે જાહેર કરે. AFSPA માત્ર એવા વિસ્તારોમાં જ લાગુ કરવામાં આવે છે જેને અવ્યવસ્થિત વિસ્તાર તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. આ કાયદાના અમલ પછી જ ત્યાં આર્મી અથવા સશસ્ત્ર દળો મોકલવામાં આવે છે. કાયદો અમલમાં આવતાની સાથે જ સેના અથવા સશસ્ત્ર દળને કોઈપણ શંકાસ્પદ વ્યક્તિ સામે કાર્યવાહી કરવાનો અધિકાર મળી જાય છે.

AFSPA એક્ટ પછી સેનાને આ અધિકારો મળે છે

– સેના કોઈપણ શંકાસ્પદ વ્યક્તિની કોઈપણ વોરંટ વગર ધરપકડ કરી શકે છે

– આર્મ્ડ ફોર્સ કોઈપણ વોરંટ વિના કોઈપણ ઘરની તલાશી લઈ શકે છે અને આ માટે જરૂરી બળનો ઉપયોગ પણ કરી શકાય છે.

– જો કોઈ વ્યક્તિ ખલેલ પહોંચાડે છે, વારંવાર કાયદાનો ભંગ કરે છે, તો તે મૃત્યુ સુધી બળનો ઉપયોગ કરીને કરી શકાય છે.

– જો સશસ્ત્ર દળોને શંકા હોય કે બળવાખોરો અથવા તોફાનીઓ ઘર અથવા અન્ય બિલ્ડિંગમાં છુપાયેલા છે (જ્યાં સશસ્ત્ર હુમલાની શક્યતા છે), તો તે આશ્રયસ્થાન અથવા માળખું નષ્ટ કરી શકાય છે.

– વાહનને રોકીને સર્ચ કરી શકાય છે.

– સશસ્ત્ર દળો દ્વારા ખોટી કાર્યવાહીના કિસ્સામાં પણ તેમની સામે કાયદાકીય કાર્યવાહી કરવામાં આવતી નથી.

AFSPA ના વિરોધની વાત કરીએ તો મણિપુરની આયર્ન લેડી તરીકે પણ ઓળખાતી ઈરોમ શર્મિલાનો ઉલ્લેખ સૌથી પહેલા થાય છે. નવેમ્બર 2000માં, બસ સ્ટેન્ડ પાસે લશ્કરી દળો દ્વારા કથિત રીતે દસ લોકોને ઠાર કરવામાં આવ્યા હતા. આ ઘટના સમયે ઈરોમ શર્મિલા ત્યાં હાજર હતી. આ ઘટનાનો વિરોધ કરતાં 29 વર્ષની ઇરોમે ભૂખ હડતાળ શરૂ કરી હતી, જે 16 વર્ષ સુધી ચાલી હતી. ઓગસ્ટ 2016 માં ભૂખ હડતાલ સમાપ્ત કર્યા પછી, તેમણે ચૂંટણી પણ લડી હતી, જેમાં તેમને NOTA કરતા ઓછા મત મળ્યા હતા. આ સિવાય, 10-11 જુલાઈ 2004 ની વચ્ચેની રાત્રે, 32 વર્ષીય થંગજામ મનોરમા પર સેનાના જવાનો દ્વારા કથિત રીતે બળાત્કાર અને હત્યા કરવામાં આવી હતી. મનોરમાનો મૃતદેહ વિકૃત હાલતમાં મળી આવ્યો હતો. આ ઘટના બાદ 15 જુલાઈ 2004ના રોજ લગભગ 30 મણિપુરી મહિલાઓએ નગ્ન થઈને પ્રદર્શન કર્યું.