ગુલમોહરને આયુર્વેદમાં અસરકારક દવા માનવામાં આવે છે, તેના ફૂલો, પાંદડા અને દાંડીનો ઉપયોગ ઘણા રોગોની સારવારમાં થાય છે.

ફૂલોના કારણે ગુલમોહર વૃક્ષો ખૂબ જ સુંદર દેખાય છે. ગુલમોહર ભારતમાં ઉગાડવામાં આવતા સૌથી પ્રાચીન વૃક્ષોમાંથી એક છે. ગુલમોહરને ડેલોનિક્સ રેજીયા, રોયલ પોઇન્સિયાના, જ્યોત વૃક્ષ અથવા અગ્નિ વૃક્ષ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આયુર્વેદમાં ગુલમોહરના ફૂલને ખૂબ જ અસરકારક ઔષધિ માનવામાં આવે છે અને તેના વૃક્ષની છાલ, પાંદડા અને દાંડીનો ઉપયોગ પણ ઔષધિ તરીકે કરવામાં આવે છે. ગુલમોહર વૃક્ષના ફૂલો એપ્રિલ અને મે મહિનામાં દેખાય છે અને તેના પાંદડા પીળા થઈ જાય છે અને નવેમ્બરની આસપાસ પડી જાય છે. ગુલમોહરના ફૂલો, દાંડી, પાંદડા અને ફળોનો ઉપયોગ ઘણી આયુર્વેદિક દવાઓ બનાવવામાં પણ થાય છે. ગુલમોહરનો ઉપયોગ કરીને તમે ઘણા રોગોનો ઇલાજ કરી શકો છો. ગુલમોહરનો ઔષધીય ઉપયોગ આયુર્વેદમાં વિગતવાર સમજાવવામાં આવ્યો છે, જેનો ઉપયોગ લોકો પ્રાચીન કાળથી કરતા આવ્યા છે. ચાલો આપણે ગુલમોહરના ફળો, ફૂલો, દાંડી અને પાંદડાઓના આયુર્વેદિક ઉપયોગ વિશે જાણીએ.

ગુલમોહરના ઔષધીય ગુણધર્મો

ગુલમોહરમાં ઘણા ઔષધીય ગુણ જોવા મળે છે, જેને આયુર્વેદમાં અસરકારક દવા માનવામાં આવે છે. આ જ કારણ છે કે પ્રાચીન કાળથી લોકો તેનો ઉપયોગ રોગોની સારવાર માટે કરતા આવ્યા છે. હરસ અને સંધિવા જેવી ગંભીર સમસ્યાઓની સારવાર પણ ગુલમોહરના ઉપયોગથી થાય છે. તેના પાંદડા અને ફૂલો ઘણા ઔષધીય ગુણધર્મો ધરાવે છે. ખાસ કરીને, તેમાં એન્ટિ-ડાયાબિટીક, એન્ટી-બેક્ટેરિયલ, એન્ટી-ઓક્સિડન્ટ, એન્ટી-માઇક્રોબાયલ, એન્ટિ-ડાયેરિયલ અને એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી ગુણધર્મો છે જે શરીર માટે ઘણી રીતે ઉપયોગી છે. આ ઔષધીય ગુણો ગુલમોહરના ફૂલો, ફળો, પાંદડા અને દાંડીમાં હાજર છે.

ફૂલો એન્ટીબેક્ટેરિયલ, એન્ટિફંગલ, એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી, એન્ટિમેલેરીયલ, એન્ટિમાઇક્રોબાયલ, એન્ટિઓક્સિડન્ટ, કાર્ડિયો-પ્રોટેક્ટિવ, ગેસ્ટ્રો-પ્રોટેક્ટિવ અને ઘા હીલિંગ ગુણધર્મો ધરાવે છે.

ગુલમોહરના પાંદડાઓમાં એન્ટિ-ડાયરિયા, હેપેટોપ્રોટેક્શન, ફ્લેવોનોઈડ્સ અને ડાયાબિટીસ વિરોધી ગુણધર્મો છે.

ગુલમોહરની દાંડીની છાલમાં રક્તસ્રાવ રોકવા, યુરિન અને બળતરા સંબંધિત સમસ્યાઓ દૂર કરવાના ગુણ હોય છે.

આયુર્વેદ મુજબ ગુલમોહરનો ઔષધીય ઉપયોગ

ગુલમોહર વૃક્ષો વિવિધ પ્રકારના હોય છે, એક પીળો ગુલમોહર અને બીજો લાલ ગુલમોહર. બંને પ્રકારના વૃક્ષોના ફૂલો અને પાંદડા ઔષધીય રીતે ઉપયોગમાં લેવાય છે. સંધિવા, પાઇલ્સ જેવા રોગો સહિત ત્વચા અને વાળને લગતી ઘણી સમસ્યાઓ પણ તેના ઉપયોગથી દૂર થાય છે. વાળની સમસ્યામાં ગુલમોહરના પાનનો ઉપયોગ ખૂબ જ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. તમે તેનો ઉપયોગ કરીને વાળ ખરવાની સમસ્યામાં પણ લાભ મેળવી શકો છો. ચાલો જાણીએ ગુલમોહરના ફાયદાઓ અને આયુર્વેદ મુજબ તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો.

1. ગુલમોહરના ફૂલને સૂકવીને પાવડર બનાવો. હવે તેનો પાવડર દરરોજ 2 થી 4 ગ્રામ મધ સાથે ખાઓ. આમ કરવાથી, પીરિયડ્સ દરમિયાન ખેંચાણ અને તેનાથી સંબંધિત અન્ય સમસ્યાઓમાં લાભ થશે.

2. વાળ ખરવાની સમસ્યામાં ગુલમોહરના પાંદડાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ગુલમોહરના સૂકા પાનને પીસીને પાવડર બનાવો. હવે તેને ગરમ પાણીમાં મિક્સ કરીને માથા પરની ચામડી પર લગાવો. અઠવાડિયામાં બે વાર આવું કરવાથી થોડા દિવસોમાં વાળ ખરવાની સમસ્યામાં ફાયદો થશે.

3. જો કોઈને ડાયરિયાની સમસ્યા હોય તો તેણે ગુલમોહરની દાંડીની છાલ લેવી જોઈએ. ગુલમોહર વૃક્ષના થડની છાલનો પાવડર બનાવી તેનો પાઉડર 2 ગ્રામ ખાવાથી ડાયરિયાની સમસ્યામાં ફાયદો થાય છે. તેનું સેવન મરડો અને ડાયરિયામાં ખૂબ જ ફાયદાકારક છે.

4. પીળા ગુલમોહરના પાનને પીસીને તેને સંધિવાના દુખાવાના વિસ્તારમાં લગાવવાથી દુખાવાની સમસ્યામાંથી છુટકારો મળે છે. સંધિવાની સમસ્યામાં તેના પાનનો ઉકાળો બનાવી તેને વરાળ આપો, તેનાથી દુખાવામાં પણ રાહત મળે છે.

5. પાઇલ્સની સમસ્યામાં ગુલમોહરનો ઉપયોગ ખૂબ જ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. તમે પાઇલ્સની સમસ્યાના કિસ્સામાં તેના પાંદડાઓનો ઉપયોગ કરી શકો છો. પીળા ગુલમોહરના પાનને દૂધ સાથે પીસીને પાઇલ્સ પર લગાવો. આમ કરવાથી દુખાવા અને પાઇલ્સની સમસ્યામાંથી રાહત મળે છે.

અહીં જણાવેલ રીતે ગુલમોહરનો ઉપયોગ ફાયદાકારક છે. આ સિવાય ગુલમોહરનો ઉપયોગ અન્ય ઘણી સમસ્યાઓમાં પણ થાય છે. આ ઉપાયોનો ઉપયોગ કરતા પહેલા, એકવાર આયુર્વેદિક ડોક્ટરની સલાહ લો.