જો મગજમાં સોજો આવવાની સમસ્યા હોય તો તમને ચક્કર અને માથાનો દુખાવો થઈ શકે છે. તેથી, આવા લક્ષણોને અવગણવાનું ટાળો.

તબીબી ભાષામાં મગજમાં સોજો આવવાની સમસ્યાને સેરેબ્રલ એડીમા કહેવામાં આવે છે. આ સમસ્યા કોઈપણ વ્યક્તિને ત્યારે થાય છે જ્યારે તેના મગજની આસપાસ પ્રવાહી બનવાનું શરૂ થાય છે. આ પ્રવાહીને કારણે મગજ પર દબાણ શરૂ થાય છે. આ દબાણને ઇન્ટ્રાકાર્નિયલ દબાણ કહેવામાં આવે છે. જેના કારણે મગજમાં સોજો આવવા લાગે છે. એડીમા એક તબીબી સ્થિતિ છે, જેને ફક્ત સોજો કહેવામાં આવે છે. એડીમા માત્ર મગજમાં પ્રવાહી સંચયની સમસ્યા નથી, પરંતુ આ સમસ્યા શરીરના કોઈપણ ભાગમાં થઈ શકે છે. પરંતુ જો આ સમસ્યા આપણા મગજમાં થાય છે, તો તે ખૂબ જ ગંભીર સ્વરૂપ ધારણ કરે છે.

મગજમાં પ્રવાહી ભરાવાથી મગજમાં લોહીનો પુરવઠો ઘટે છે, જેના કારણે ઓક્સિજન આપણા મગજ સુધી યોગ્ય રીતે પહોંચતો નથી. જેના કારણે આપણા કામના ઘણા પ્રકારો પ્રભાવિત થાય છે. આ સિવાય મગજમાં ઓક્સિજનના અભાવને કારણે મગજના કોષો ડેમેજ થવા લાગે છે. આવી ગંભીર પરિસ્થિતિમાં વ્યક્તિનો જીવ પણ જઈ શકે છે.

સેરેબ્રલ એડીમાના કારણો

મગજમાં સોજોના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. ચાલો આ વિશે જાણીએ-

સ્ટ્રોક

ઇસ્કેમિક સ્ટ્રોકના કેટલાક કિસ્સાઓમાં, મગજમાં સોજો જોવા મળી છે. ઇસ્કેમિક સ્ટ્રોક ત્યારે થાય છે જ્યારે મગજની આસપાસ લોહીની ગાંઠ થાય છે. આ સ્થિતિમાં, મગજમાં ઓક્સિજનનો પુરવઠો ઓછો અથવા બંધ થઈ જાય છે. આ કિસ્સામાં મગજના કોષોને નુકસાન થાય છે. આવી સ્થિતિમાં મગજમાં સોજો આવે છે.

ગાંઠ હોય

મગજની ગાંઠથી પીડાતા દર્દીઓમાં મગજમાં સોજા જોવા મળે છે. ખરેખર, મગજમાં ગાંઠના કારણે, મગજ પર દબાણ આવે છે, જેના કારણે મગજની આસપાસ સોજો આવવાની ફરિયાદ થઈ શકે છે.

ચેપ

મગજમાં ફેલાતા કોઈપણ પ્રકારના બેક્ટેરિયા અથવા ચેપને કારણે પણ સોજો આવી શકે છે. ખાસ કરીને આ સમસ્યા ત્યારે વધે છે જ્યારે તેની યોગ્ય સમયે સારવાર કરવામાં ન આવે.

મગજની આઘાતજનક ઈજા

કોઈ પણ વસ્તુ સાથે ટકરાવા અથવા પડી જવાના કારણે મગજમાં સોજો આવી શકે છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં, મગજમાં ક્રેક પણ થઈ શકે છે. જેના કારણે માથા પરની ચામડીમાં સૂક્ષ્મ ટુકડાઓ એકઠા થવા લાગે છે. આ સ્થિતિમાં, મગજમાં લોહી અને ઓક્સિજનનો પુરવઠો અટકી જાય છે, જેના કારણે મગજના કોષોને નુકસાન થાય છે. આ સિવાય, બીજી ઘણી શરતો છે, જેના કારણે તમારા મગજમાં સોજો આવી શકે છે, જેમ કે-

• વાયરલ ચેપ
• કાર્બન મોનોક્સાઇડના સંપર્કમાં આવવું
• ઝેરી રસાયણોના સંપર્કમાં આવવું.
• દવાઓનો વધુ પડતો ઉપયોગ
• સેરેબ્રલ એડીમાના લક્ષણો
• ચક્કર આવવું.
• માથામાં દુખાવો થવો
• ઉલટી થવી
• ઉબકા આવવા.
• યાદશક્તિ ઓછી થવી.
• ઓછું દેખાવું
• ગરદનનો દુખાવો અને જક્ડતા.
• ચાલવામાં મુશ્કેલી.
• બોલવામાં તકલીફ

આ તમામ લક્ષણો દર્દીઓમાં તેમની સ્થિતિના આધારે જોઇ શકાય છે. જો તમને તમારા શરીરમાં આમાંના કોઈપણ લક્ષણો દેખાય છે, તો તરત જ તમારા ડોક્ટરનો સંપર્ક કરો.

સેરેબ્રલ એડીમા નિદાન

ડોક્ટરોનું કહેવું છે કે મગજમાં સોજો શોધવો ખૂબ જ મુશ્કેલ કામ છે. તમે લક્ષણોના આધારે આ રોગનું નિદાન કરી શકતા નથી. આ માટે તમારે યોગ્ય પરીક્ષણની જરૂર છે. જેમ-

• ન્યુરોલોજીકલ તપાસ
• માથા અને ગળાની તપાસ
• MRI
• સોજાના કારણે કેટલાક રક્ત પરીક્ષણો
• સોજોનું ચોક્કસ સ્થાન શોધવા માટે સીટી સ્કેન
• સેરેબ્રલ એડીમા સારવાર

ડોક્ટર સમજાવે છે કે મગજમાં સોજો ઘટાડવા માટે તાત્કાલિક સારવારની જરૂર છે. જો તમને યોગ્ય સમયે સારવાર ન મળે તો દર્દીનું મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે. આ સારવાર મગજમાં ઓક્સિજન અને રક્ત પરિભ્રમણને સુધારવાનો પ્રયાસ કરે છે.

દવાઓ

પ્રારંભિક તબક્કામાં દર્દીઓને દવાઓ આપીને મગજનો સોજો ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે. જો મગજમાં લોહી ગંઠાઈ ગયું હોય, તો આવી સ્થિતિમાં, દર્દીને લોહી પાતળું કરવા માટે દવા આપવામાં આવે છે. ડોક્ટર દ્વારા આપવામાં આવેલા નિર્દેશો અનુસાર દવાઓ લેવી જરૂરી છે. નહિંતર તમારી સમસ્યા વધી શકે છે.

ઓપરેશન

જો દર્દીની સ્થિતિ ગંભીર હોય, તો આવી સ્થિતિમાં ડોકટરો સર્જરીનો આશરો લે છે. આમાં, મગજના તે ભાગને સુધારવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે જેમાં સોજાના કારણે કોષોને નુકસાન થયું છે. આ સિવાય મગજમાં હાજર પ્રવાહી બહાર કાઢવામાં આવે છે.

ઓસ્મોથેરાપી

દવા અને ઓપરેશન ઉપરાંત, ડોકટરો થેરેપીનો આશરો લઈને મગજમાં ઓક્સિજન અને રક્ત પ્રવાહને સુધારવાનો પ્રયાસ કરે છે. ઓસ્મોથેરાપી પણ તેમાંથી એક ઉપચાર છે. આ ઉપચારમાં, મગજમાં રક્ત પ્રવાહ સુધારવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે. આ સાથે, શરીરમાંથી વધારાનું પ્રવાહી દૂર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે.

હાયપોથર્મિયા

આ થેરાપીમાં દર્દીના શરીરનું તાપમાન ઘટે છે, જેથી મગજની સોજો ઓછો થઈ શકે છે.

જો તમને મગજમાં કોઈ પણ પ્રકારની તકલીફ લાગે તો તરત જ ડોક્ટરનો સંપર્ક કરો. કારણ કે મગજની સૌથી નાની સમસ્યા ગંભીર સ્વરૂપ ધારણ કરી શકે છે. જો તમને વધારે થાક કે ઉલટી જેવી સમસ્યા લાગે તો તેને અવગણવાનું ટાળો. કોઈપણ પ્રકારની ન્યુરોલોજી સમસ્યા હોય તો, સારા ન્યુરોલોજીસ્ટ પાસેથી સારવાર મેળવો. જેથી ભવિષ્યમાં તમને કોઈ મોટી સમસ્યા ન થાય.