હોર્મોન્સ ફેરફાર થવાથી શરીરને મળે છે આ સંકેતો, જાણી લો લક્ષણો અને સાથે જાણો આ માટે ખોરાકમાં શું લેવું જોઇએ

તંદુરસ્ત શરીર માટે હોર્મોન્સનું સંતુલન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. આપણા શરીરને યોગ્ય રીતે ચલાવવામાં હોર્મોન્સ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. માનવ શરીર માટે હોર્મોન્સનું સંતુલન અત્યંત મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. હોર્મોન્સના અસંતુલનને કારણે, શરીરમાં ઘણા પ્રકારના રોગો જેવા કે અચાનક વજન વધવું, તાણ, ચીડિયાપણું થઈ શકે છે. મહિલાઓને આ પ્રકારની સમસ્યા 35 થી 45 વર્ષની ઉંમરે થાય છે. હોર્મોન્સ અસંતુલનને લીધે, તેની વિપરીત અસરો શરીરમાં જોવા મળે છે. પુરુષોના શરીરમાં જોવા મળતા ત્રણ મોટા હોર્મોન્સ 30 વર્ષની વય પછી ઘટવાનું શરૂ કરે છે. સામાન્ય રીતે, તણાવ, અસંતુલિત અથવા કુપોષણયુક્ત આહાર અને દવાઓનો વધુ પડતા સેવન શરીરમાં હોર્મોનની ઉણપનું મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે. આપણા શરીરમાં યોગ્ય હોર્મોન્સ ખુબ જ જરૂરી છે. કારણ કે હોર્મોન્સ યોગ્ય રહેવાથી જ આપણે સ્વસ્થ અને નિરોગી રહીએ છીએ. હોર્મોન્સ અસંતુલિત થવાથી આપણું શરીર આપણને થોડા સંકેત આપે છે. તેથી આપણે આ સંકેત તરફ ધ્યાન આપવું જોઈએ. જેથી આપણે સ્વસ્થ રહી શકીએ.

હોર્મોન્સ શું છે અને શરીરમાં તેનું કાર્ય શું છે ?

હોર્મોન્સ શરીરમાં હાજર કેટલાક રાસાયણિક તત્વો છે, તેનું મુખ્ય કાર્ય શારીરિક વિકાસની પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવાનું છે. હોર્મોન્સનું કાર્ય શરીરમાં પેશીઓ, કોષો અને અન્ય ભાગોમાં સંપર્કવ્યવહારનું છે. શરીરમાં ઘણા પ્રકારના હોર્મોન્સ જોવા મળે છે, જે શરીરમાં જુદા જુદા કાર્યો કરે છે. હોર્મોન્સ શરીરમાં રક્તકણોના સંપર્કમાં કામ કરે છે. માનવ શરીરમાં હોર્મોન્સના કેટલાક મુખ્ય કાર્યો નીચે મુજબ છે –

શારીરિક વિકાસમાં સહાયતા

• ખોરાકનું યોગ્ય પાચન
• મેટાબિલિઝમમાં મોટી ભૂમિકા
• પ્રજનન સિસ્ટમો સ્વસ્થ રાખવા
• સંજોગો અનુસાર મૂડમાં ફેરફાર
• ઊંઘ, ભૂખ વગેરે નિયંત્રણમાં રાખવા.
• પુરુષ શરીરમાં મહત્વપૂર્ણ હોર્મોન્સ
• એન્ડ્રોજેન્સ
• ઇન્સ્યુલિન
• થાઇરોઇડ
• પેરાથાઇરોઇડ
• એપિનાફ્રાઇન અથવા એડ્રેનાલિન
• લેપ્ટિન
• ટેસ્ટોસ્ટેરોન
• કાર્ટિસોલ

વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા કરવામાં આવેલા સંશોધન મુજબ, હોર્મોન્સની આપણા શરીર પર વ્યાપક અસર પડે છે. હોર્મોન્સની અતિશયતા અથવા ઉણપ પણ શરીરમાં પરિવર્તનનું માધ્યમ બની જાય છે. આવી સ્થિતિમાં શરીરની અંદર હોર્મોન્સ સંતુલિત રાખવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે બધા જ હોર્મોન્સની આપણા સ્વાસ્થ્ય પર વિશેષ અસર હોય છે, પરંતુ પુરુષોના શરીરમાં કેટલાક હોર્મોન્સનું સંતુલન ખૂબ મહત્વનું છે. ગ્રોથ હોર્મોન, ટેસ્ટોસ્ટેરોન અને કોર્ટિસોલ પુરુષો માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હોર્મોન્સ માનવામાં આવે છે, શરીરને આ હોર્મોન્સ સંતુલિત હોવા ખુબ જરૂરી છે. 30 વર્ષની વય પછી, પુરુષોમાં આ હોર્મોનલ અસંતુલનના વધુ કેસો છે.

1. ગ્રોથ હોર્મોન

ગ્રોથ હોર્મોન સોમેટોટ્રોપિન તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ હોર્મોનનું કાર્ય ફક્ત તેના નામથી જ જાણીતું છે. તેને સામાન્ય ભાષામાં ‘હ્યુમન ગ્રોથ હોર્મોન’ પણ કહેવામાં આવે છે. શારીરિક વિકાસ માટે આ હોર્મોન જરૂરી છે. આ હોર્મોન પિટ્યુટરી ગ્રંથિમાં ઉત્પન્ન થાય છે, જે મગજમાં જોવા મળે છે. ઘણા લોકો આ હોર્મોનની સારવાર પણ શરીરમાં તેનું સંતુલન જાળવવા માટે કરે છે. આ હોર્મોન શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન વધારવાનું કામ પણ કરે છે. આજકાલ લોકો તેમના શારીરિક પ્રભાવને વધારવા માટે આ હોર્મોનનું ઇન્જેક્શન લે છે. ઘણા રમતવીરો સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા, હાડકાંને મજબૂત કરવા અને કસરત કરવાની ક્ષમતા વધારવા માટે ઇન્જેક્શન લે છે. જો કે, તેની ઘણી આડઅસરો પણ છે.

ગ્રોથ હોર્મોનની ઉણપને કેવી રીતે દૂર કરવી –

આ હોર્મોન્સના નામ પરથી જ ખ્યાલ આવે છે કે આ હોર્મોનનું મુખ્ય કાર્ય શારીરિક વિકાસનું છે, પછી તેનો અભાવ શરીરના સર્વાંગી વિકાસમાં સમસ્યાઓનું કારણ બને છે. શરીરમાં ગ્રોથ હોર્મોનની ઉણપને દૂર કરવા માટે અનેક પ્રકારના ઉપાયો જણાવાય છે. નિષ્ણાંતો કહે છે કે મેલાટોનિન સપ્લિમેન્ટ્સ, વ્યાયામ અથવા કસરત કરીને અને વજન સંતુલિત રાખવાથી આ હોર્મોનની ઉણપ દૂર થઈ શકે છે.

2. કોર્ટિસોલ

કોર્ટિસોલ પુરુષોના શરીરમાં જોવા મળતો સ્ટીરોઇડ હોર્મોન છે. શરીરમાં, તે એડ્રેનલ ગ્રંથીઓ દ્વારા રચાય છે. આ હોર્મોન મોટા પ્રમાણમાં ગ્રોથ હોર્મોન સાથે સંકળાયેલ હોવાનું માનવામાં આવે છે. અસ્વસ્થતા, તાણ અને માનસિક અસંતુલનને કારણે શરીરમાં આ હોર્મોનનું સ્તર વધે છે. નિષ્ણાતો તેને સ્ટ્રેસ હોર્મોન પણ કહે છે. શરીરમાં કોર્ટિસોલ હોર્મોનની વધુ માત્રા ગ્રોથ હોર્મોનનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે, જેના કારણે તેની અસર શારીરિક વિકાસમાં પણ જોવા મળે છે. ઓછી નિંદ્રા લેવાથી શરીરમાં કોર્ટિસોલ હોર્મોનનું સ્તર વધે છે. કોર્ટિસોલનો અભાવ શરીરમાં ઉંઘનો અભાવ, વજનમાં વધારો, નબળા નખ અને બ્લડ સુગરમાં વધારો જેવી સમસ્યાઓ પેદા કરી શકે છે. જો શરીરમાં કોર્ટિસોલ હોર્મોનની ઉણપ હોય, તો થાક, ઉલટી, પેટમાં દુખાવો અને માંસપેશીઓની નબળાઇ જેવી સમસ્યાઓ થાય છે. કોર્ટિસોલની વધારે માત્રાહી વજન, ખીલ અને નબળા નખ જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. તેથી આ હોર્મોન યોગ્ય માત્રામાં રેહવું આપણા શરીર માટે ફાયદાકારક છે.

3. ટેસ્ટોસ્ટેરોન

ટેસ્ટોસ્ટેરોન પુરુષોના શરીરમાં એક મહત્વપૂર્ણ હોર્મોન છે. તે સેક્સ હોર્મોન અથવા એનાબોલિક સ્ટીરોઇડ્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે. આપણા શરીરમાં, આ હોર્મોન અંડકોષમાં રચાય છે. પુરુષોના શરીરમાં સેક્સ પેશીઓના નિર્માણમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન હોર્મોન મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. ટેસ્ટોસ્ટેરોન હોર્મોન શરીરમાં માંસપેશીઓ અને હાડકાંના વિકાસમાં પણ મદદગાર છે. શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન હોર્મોનની ઉણપ વયના કારણે થાય છે, નિષ્ણાતોના મતે, લગભગ 30 વર્ષ પછી, શરીરમાં આ હોર્મોનની ટકાવારી ઓછી થવા લાગે છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે આધુનિક જીવનશૈલી, અસંતુલિત આહાર અને ઓછી ઊંઘ પણ આ હોર્મોનની ઉણપનું કારણ બને છે. પુરુષોના શરીર પર આ હોર્મોનની ઉણપનો વ્યાપક પ્રભાવ છે. શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન હોર્મોનનો અભાવ જાતીય જીવન પર મોટી અસર કરે છે, નબળાઇ અને શારીરિક બંધારણમાં ફેરફાર આ હોર્મોનની ઉણપના મુખ્ય લક્ષણો છે.

આપણા શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન હોર્મોનની મુખ્ય ભૂમિકા

સ્નાયુઓનો વિકાસ

• સેક્સ ડ્રાઇવ
• વીર્યની રચના
• હાડકા મજબૂત અને ઘનતા
• હોર્મોનને સંતુલિત રાખવા માટે શું કરવું ?

આ હોર્મોન્સનું આપણા શરીરમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન છે. આ હોર્મોન્સનો અભાવ આપણા આહાર પર પણ મોટા પ્રમાણમાં નિર્ભર છે. ચાલો જાણીએ પુરુષોના શરીરમાં હોર્મોન્સનું સંતુલન જાળવવા માટે તેમના આહારમાં ક્યાં ખોરાકનો સમાવેશ કરવો જોઈએ.

હોર્મોન્સને સંતુલિત કરવા આ વસ્તુઓને આહારમાં શામેલ કરો –

• – શાકભાજી જેવા કે ગાજર, બ્રોકોલી, કોબીનો સમાવેશ કરો.
• – આહારમાં ફ્લેક્સસીડનો સમાવેશ કરો
• – ચા અથવા કોફીને બદલે ગ્રીન ટીનો ઉપયોગ
• – બદામ, અખરોટ જેવા ડ્રાયફ્રુટનું સેવન કરો
• – સામાન્ય વનસ્પતિ તેલને બદલે ઓલિવ તેલનો ઉપયોગ
• – ફળોમાં એવોકાડો શામેલ કરો
• – પુષ્કળ પાણી પીવું
• – લસણ, આદુ, કાળા મરી જેવા મસાલાનો ઉપયોગ

આ વસ્તુઓ હોર્મોનલ અસંતુલનને વધારે છે, તેથી આ ચીજોના સેવનથી બચો –

• – ડેરી ઉત્પાદનોના વપરાશમાં ઘટાડો
• – આલ્કોહોલ, સિગારેટ અને ડ્રગ્સથી દૂર રહો
• – અનાજ જેમાં ઝેરાલેનોનની માત્ર વધુ હોય.
• – તૈયાર અને પ્રોસેસ્ડ ખોરાક ટાળો
• – કેફીનનું સેવન ઓછું કરો

રોજિંદા જીવનમાં ઉપયોગમાં લેવાતા આ ખોરાકની મદદથી તમે શરીરમાં હોર્મોન્સ સંતુલિત રાખી શકો છો. આ સિવાય, જો તમને કોઈપણ પ્રકારની સમસ્યા છે, તો પેહલા અહીં જણાવેલી ટિપ્સ અને ખોરાક અપનાવો. નહિતર તમારા ડોક્ટરની યોગ્ય સલાહ લો અને સ્વસ્થ રહો.

અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.

વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.

નોંધ –

આ વેબસાઈટ પર આપેલા નુસખા, આયુર્વેદ તથા નેચરલ પધ્ધતિઓ, ફીટનેસ ટિપ્સ તથા કસરત વગેરે દરેક બાબતો દરેક વ્યક્તિની તાસીર અનુસાર કામ કરે છે. કોઈ એક વ્યક્તિને થયેલ ફાયદો કે નુક્સાન બધાને જ થાશે એવું માનવું જોઈએ નહીં. તમારા ડોક્ટરને મળીને અથવા પૂછીને જ કોઈ પણ પ્રયોગ અપનાવવો જોઈએ. મોટા ભાગના આવા પ્રયોગો નિર્દોષ હોય છે. પણ, ક્યારેક તાસીર અનુસાર તકલીફ પણ પડી શકે.

આપણું પેજ “હેલ્થ ગુજરાત” માણતા રહો અને શેર કરતા રહો!

આપના સહકારની આશા સહ,

ટીમ હેલ્થ ગુજરાત